باغبان وحدت، یا تاریخ شفاهی سرتیپ دوم پاسدار دکتر غلامرضا باغبانی، اثریکتابی دربارۀ خاطرات غلامرضا باغبانی، فرمانده یکی از گردان‌های لشکر ۴۱ ثارالله به قلم علی کیخا.

غلامرضا باغبانی، در ۳ دی ۱۳۳۹ ش در محلۀ قدیمی خُزیمه عَلم شهر زابل متولد شد. از همان دوران جوانی وارد عرصه مبارزه با حکومت پهلوی گردید و پس از پیروزی انقلاب اسلامی، عضو کمیته انقلاب اسلامی وسپاه پاسداران انقلاب اسلامی شهرستان زابل شد. با شروع جنگ تحمیلی عراق، جزو نخستین پاسداران سپاه استان سیستان وبلوچستان بود که به جبهۀ آبادان رفت.

باغبانی در سال ۱۳۶۰ ش برای آموختن دانش نظامی بیشتر به دورة آموزش فرماندهی در تهران فرستاده شد و بلافاصله پس از این  دوره، در عملیات بیت المقدس، فروردین ۱۳۶۱ در تیپ۲۱ امام رضا (ع) در سمت فرماندة یکی از گردانها حضور پیدا کرد. کمی بعد نیز، در عملیات متعدد‌ دیگری در جبهة جنوب ازجمله رمضان، والفجر مقدماتی ، والفجر ۱ و کربلای ۵  در سمت فرمانده گردان  در لشکر ۴۱ ثارالله شرکت کرده است. او افزون بر شرکت در عملیات جنگی هشت سال دفاع مقدس، در سپاه سیستان و بلوچستان نیز درسمت هایی مانندِ واحد عملیات، جانشین سپاه، و فرماند سپاه شهرستان خاش در مقابله با ضد انقلاب و اشرار وتامین و تأمین امنیت منطقه نقش داشته است. پس از پایان جنگ، در سمت‌های مختلفی انجام وظیفه کرده و در نهایت با سمت جانشین سپاه منطقه مقاومت بسیج استان سیستان و بلوچستان و فرمانده قرارگاه انصار بازنشست شد. او پس از بازنشستگی در فعالیت های دیگری نظیر مسئولیت هیأت رزمندگان استان، بنیاد مهدویت، ستاد اقامه نماز جمعه، و نهایتاً با مدرک تحصیلی دکتری به امرتدریس در دانشگاه آزاد اسلامی زاهدان به ایفای نقش پرداخته است .(کیخا، یادداشت ... ، ص ۱۰-11؛ باغبانی، مصاحبه ...).

علاوه بر غلامرضا باغبانی، سه برادر دیگر وی، محمدرضا، علیرضا و حمیدرضا نیز علاوه برایفای نقش تربیت و آموزش درسنگر آموزش وپرورش، در جبهه نیزحضورداشته اند (همان‌جاها). از آنجاکه وی دارای مسیولیتهای مهمی در بوده به همین سبب اداره‌‌کل حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع استان سیستان وبلوچستان  برآن شد به پاس نکوداشت وی کتاب خاطرات شفاهی او را به رشته تحریر درآورد (کیخا، یادداشت ... ، ص ۱۲). بنابراین در   1400 ش کار مصاحبه و تدوین کتاب به علی کیخا واگذار شد واین اثرفرهنگی در همان سال نیزبه پایان رسید (گلشاهی).

واژۀ باغبان در نام کتاب برگرفته از نام خانوادگی مصاحبه‌ شوندة آن‌ است. به‌علاوه ترکیب نام دو کتاب اشاره به او در هنگام تصدی فرماندهی سپاه شهرستان خاش غلامرضا باغبانی دارد که برای از بین بردن شرارت ها و ناامنی های منطقه جلسات بسیاری با سران طوایف و معتمدین منطقه انجام داد و این خود موجب ایجاد وحدت و امنیت پایدار دراین منطقه از باغ وطن گردید، انتخاب شد(کیخا، مصاحبه ... ).

این کتاب دارای یک یادداشت، پنج فصل و در نهایت منابع و مآخذ است. در این کتاب به اشتباه یادداشت نگارنده در فصل اول آمده است ( نک: ص ۹-10).) که اشاره به  بخش مختصری از زندگی‌نامة غلامرضا باغبانی به و عضویت او در سپاه پاسدران انقلاب اسلامی و حضور موثرش در جنگ تحمیلی بوده اختصاص داده  شده‌است (کیخا، یادداشت ... ، ص ۱۰-12).

فصل اول آن با نام «از کودکی تا جوانی» افزون‌بر ارائۀ شرح‌حال و فعالیت‌های خانوادگی، دوران تحصیل  راوی روایت ‌شده است (ص ۹-20). فصل دوم بانام « فعالیت‌های فرهنگی، سیاسی و آشنایی با انقلاب اسلامی» را می‌توان به دو بخش «مبارزات سیاسی تا پیروزی انقلاب» و از « پیروزی انقلاب تا شروع جنگ تحمیلی» تقسیم کرد که هر یک ، از وجه دیگری جداست!  زیرا  تنظیم و تدوین موضوع ارایه شده با عنوان فصل همخوانی ندارد (ذبیحی علی‌تپه)، پس از مبارزات سیاسی باغبانی، موضوعاتی نظیر: آشنایی با نهضت امام خمینی(ره)، فعالیت مبارزاتی بر ضد حکومت پهلوی تا پیروزی انقلاب اسلامی (ص ۲۱-48) و از پیروزی انقلاب تا شروع جنگ تحمیلی ، موضوعاتی از جمله  ورود به کمیته و سپاه پاسداران، مقابله با حوادث بعد از انقلاب بویژه حمایت از مجاهدین افغان در برابر اشغال افغانستان در برابر شوروی (روسیه فعلی) به‌طور ویژه مورد توجه قرارگرفته است (ص ۴۸-55).

فصل سوم « آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران» عنوان فصل بعدی کتاب است که بازهم عنوان صحیحی نیست؛ چراکه آنچه از نامش برمی آید، صرفا به آغاز جنگ اشاره دارد! در حالی که محدودة زمانی که این فصل را در برمی‌گیرد آغاز جنگ تا پذیرش قطع‌نامه ۵۸۹ در مرداد ش۱۳۶۷یعنی پایان جنگ تحمیلی است (ذبیحی علی‌تپه). صرف نظر از این نقص ، فصل مورد نظر دارای شانزده عنوان است که اطلاعات خوبی در خصوص نقش مردم سیستان و بلوچستان در جنگ ارایه می‌دهد که در نوع خود بی‌نظیر است (همو). راوی در سه عنوان نخست، به شروع جنگ و حضور در آبادان تکیه داشته است (ص ۵۷-66). در عنوان بعدی به گسیل شدن برای طی دورة فرماندهی در تهران پرداخته است (ص ۶۷-68). دوازده عنوان بعدی، حضور باغبانی را در جبهه که درسمت‌هایی مانند دستیارفرمانده گردان تا فرماندة گردان در لشکر ۴۱ ثارالله در عملیات‌ متعدد مهمی از جمله بیت‌المقدس؛ رمضان؛ والفجرهای مقدماتی، ۱ و ۸؛ کربلای ۴ و ۵ حضور داشته روایت کرده است . در میان این عنوان‌ها، حضورش در مناطق پدافندی هورالعظیم، سقز و شلمچه یادآوری شده است (ص ۶۸-102).                                                      

در فصل چهارم با عنوان « پس ازجنگ تحمیلی و حضور دراستان سیستان وبلوچستان» راوی از نخستین مسئولیتش در سِمَت فرماندة سپاه شهرستان خاش می‌گوید (ص۱۰۳-108)؛ و آنگاه به شرح حضورش در سمت فرماندة قرارگاه انصار و جانشین سپاه استان سیستان وبلوچستان پرداخته و گزارش کرده است که به‌سبب اینکه افراد قابل و توانمند و بومی همان منطقه در قرارگاه انصار وجود داشتند برآن بودم که این مسئولیت را نپذیرم. اما با یک جمله سردار قاآنی، فرماندة نیروی قدس فعلی (1403 ش) تحت تأثیر قرار گرفتم، او به من گفت: چرا اصرار این همه آدم مومن را قبول نمی‌کنی شاید مصلحت و رضای خدا در این است که شما در این امر مشغول به خدمت شوید. من هم با توکل به خدا این مسئولیت را در ۱۳۷۱ ش پذیرفتم (ص ۱۰۸-110). آنگاه با اشاره به دریافت درجه سرتیپ دومی، مسئولیتش در سمت فرمانده قرارگاه انصارِ نیروی قدس سپاه در استان سیستان وبلوچستان  را شرح داده است (ص ۱۱۰-111). در ادامه، مسئولیت‌های باغبانی پس از بازنشستگی برشمرده می‌شود (ص۱۱۲-115).                      

فصل پنجم کتاب «آلبوم عکس» غلامرضاباغبانی به صورت رنگی در کنار همرزمانش بدون رعایت سیر تاریخی آنها آمده است (ص ۱۱۷-172).               

این کتاب برای نخستین‌بار، در ۱۴۰۰ ش در قطع وزیری توسط بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس در تهران به چاپ رسیده است.

مآخذ:  باغبانی، غلامرضا، باغبان وحدت: تاریخ شفاهی سرتیپ دوم پاسدار دکتر غلامرضا باغبانی، به کوشش علی کیخا، تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس، ۱۴۰۰ ش؛ همو(صاحب کتاب  باغبان وحدت: تاریخ شفاهی سرتیپ دوم پاسدار دکتر غلامرضا باغبانی)، مصاحبه مؤلف، ۵ اردیبهشت ۱۴۰۳؛ ذبیحی ‌علی‌تپه، علی( مدیر فرهنگی اجتماعی و اقتصادی دانشنامه دفاع مقدس)، مصاحبه با مؤلفهمو، ۱۰ اردیبهشت ۱۴۰۳؛ کیخا، علی( تدوین و تنظیم کنندة کتاب بر باغبان وحدت)، مصاحبه با مؤلفهمو، ۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۳؛ همو، یادداشت بر باغبان وحدت: تاریخ شفاهی سرتیپ دوم پاسدار دکتر غلامرضا باغبانی(نک: همین مأخذ، باغبانی ... ، باغبان وحدت ...).

                                                                                                                 / حبیب تراقویی/